Üzülmez Kültür Vadisi
Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı (BAKKA) tarafından desteklenen ve TR81 Batı Karadeniz bölgesinde endüstriyel mirasın önemli yapılarından ikisi ile bulundukları alanın restorasyon, yeniden işlevlendirme ve peyzaj çalışmalarıyla kent yaşamına kazandırılacağı Üzülmez Kültür Vadisi Projesi, Mimarlar Odası tarafından iki yılda bir düzenlenen ve mimarlık alanının en önemli ödüllerinden biri olan Ulusal Mimarlık Ödülleri’nde koruma dalında ödül kazandı.
Ajansın 2018 Yılı Güdümlü Proje Desteği kapsamında desteklediği projede Zonguldak İl Özel İdaresi başvuru sahibi, Zonguldak Belediyesi, Türkiye Taş Kömürü Kurumu Genel Müdürlüğü (TTK), Zonguldak İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve Zonguldak Turizm Altyapı Hizmet Birliği Başkanlığı iştirakçi olarak yer almaktadır. Proje ile 15 Mayıs 2020 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. 19,7 milyon TL bütçeli projede sözleşmeye bağlanan Ajans katkısı 10 milyon TL’dir. Proje ile atıl lavuar binasının Jeopark Ziyaretçi Merkezine dönüştürülmesi, mekanizasyon atölyesinin madenci kültürünü yansıtacak şekilde müze-restorana dönüştürülmesi, söz konusu restoranda TTK’nın bağışlayacağı madencilik makine ve ekipmanları ile madencilik kültürünü görselleştiren öğelerin sergilenmesi, sanal gerçeklik salonu, ahşap oymacılığı ve hediyelik eşya satış birimi, yöresel ürün/gıda satış birimi gibi fonksiyonlar için kullanılmak amacıyla dükkanlar, bir kafeterya ile açık alanda kent parkı, çocuk oyun alanı, üst ve alt meydanda etkinlik alanları, tiyatro, sergi, konser, yemek vb. organizasyon alanı, açık teras alanı, bitkisel peyzaj alanları, kamusal meydan, avlu ve Jeopark Ziyaretçi Merkezi ve gibi fonksiyonların yer alması planlanmaktadır.
Projeyle bölgenin ekonomik ve sosyal belleğinde önemli yer edinmiş endüstri yapılarının görsel estetiğe, yapılış dönemlerine ait niteliklere ve şehrin endüstriyel tarihine dikkat çekilmesini sağlayacak şekilde kentin ihtiyaçları doğrultusunda yeniden işlevlendirilmesi ve atıl vaziyette olan bu yapıların toplumsal hayatın bir parçası haline getirilmesi hedeflenmiştir.
Proje kapsamında korumaya alınan ve yeniden işlev kazandırılacak alanın bünyesinde oluşturulacak yaşam ve turizm alanları ile bölgenin endüstri mirası yeniden hayat bulurken, modernize edilmiş yepyeni bir mekân Zonguldak halkının hizmetine sunulacaktır.
Kadıoğlu Mozaikleri
Kadıoğlu Mozaiği, Zonguldak-Çaycuma-Kadıoğlu köyü, Çobanhasanlar mahalesinde bulunmaktadır. 2008-2011 yılları arasında Ereğli Müzesi tarafından bölgede yapılan arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkarılmıştır. Kalıntıların MS 3. yy ait bir çiftlik evine (Villa Rustica) ait olduğu düşünülmektedir. Evde, zemini mozaikle kaplı 3 oda vardır. Bunlardan apsidal odanın içinde 7.3 x 7.3 m ebatlarında bir mozaik bulunmaktadır. Diğer mozaikler ise 5.8 x 5.8 m ölçülerindeki, üzerinde, Lykurgos ve Ambrossia’nın betimlendiği mozaik ile 4.2x10.2 m ölçülerinde geometrik desenlerden oluşan mozaikdir. Kalıntılar, Kadıoğlu Köy Yolu’na 15 metre uzakta ve yol kotundan 7 metre aşağıdadır.
Kadıoğlu Mozaiği Koruma Çatısı ve Ziyaretçi Merkezi adıyla bir proje geliştirilmiş olup projenin amacı mozaikleri hava şartlarından korumak ve ziyaretçilerin mozaikleri görmelerini ve onun hakkında yerinde bilgi almalarını sağlamaktır. Kalıntılar kuzeydoğu güneybatı yönündedir. Dolayısı ile ziyaretçi merkezi de kalıntılara koşut olarak kuzeydoğu güneybatı yönünde yerleştirilmiştir. Yapının girişi güneybatı yönündedir ve köy yolundan yaklaşık 3.5 metre aşağıdadır. Bu kota %6 eğimli bir rampa ile veya iki sahanlıklı merdiven ile inilebilmektedir. Yapıda koruma çatısının yanı sıra güvenlik odası, gişe, hediyelik eşya satış, wc ve mozaikler için bilgi alınabilecek, bütün kalıntıların kolayca algılanabileceği balkon niteliğinde, genişçe bir giriş holü vardır. Toplam yapı alanı 1.000 m2’dir. Yapı, çevreye ve Karadeniz’e uygun bir mimari dil kullanılarak tasarlanmıştır. Strüktür çözümlemesinde geniş açıklıklara ihtiyaç duyulduğu için çelik strüktür tercih edilmiştir. Cephe ise masif ahşap malzeme ile tasarlanmıştır. Duvarlar brüt beton olarak yapılacaktır. Çatı, mozaiklerin daha iyi algılanması için doğal ışığın içeri girebileceği şekilde çözümlenmiş, çatı ışıklıkları ve iç avlu düşünülmüştür. Çatı malzemesi olarak çevrede sıklıkla kullanılan alaturka kiremit tercih edilmiştir. Mozaiklerin yakından görülebilmesi için mozaiklere zarar vermeyecek şekilde bir yürüme yolu tasarlanmıştır. Bu yürüme yolunun taşıyıcı sistemi çelik, kaplaması ise ahşap olacaktır.
Kadıoğlu Mozaiği Ziyaretçi Merkezinin inşası ile sadece mozaiklerin korunup ziyarete açılması sağlanmayacak, bunun yanısıra, Kadıoğlu köyünü ziyaret eden turist sayısının artışı ile birlikte köyün ekonomik olarak da canlanması ve böylece köyün mekan ve yaşam kalitesinin gelişimi sağlanacaktır. Ziyaretçi Merkezi ihalesi ve yapımı için bütçe bulma çabaları devam etmektedir.
Tios Antik Kenti
Filyos tarih boyunca Tios, Tieion, Tianon, Tium gibi farklı isimlerle anılmıştır. Antik dönemde Bithynia ile Paphlagonia Bölgeleri arasındaki geçiş noktasında bulunan Tios / Tieion Antik Kenti; bugün Zonguldak Çaycuma İlçesi, Filyos Beldesi’nde bulunmaktadır. Antik yazarlarca M.Ö. VII. yüzyılın ikinci yarısında, Tios adlı bir rahip tarafından, bir Miletos kolonisi olarak kurulduğu söylenen ve Hellenistik Dönem boyunca Herakleia Tiranlığı ile Bithynia ve Pontus Krallıkları’na bağlı olan kent, M.Ö. 70’te Romalılar’ın hâkimiyetine girmiş, Bizans Dönemi’nde ise önemli bir dinî merkez konumuna ulaşmıştır.
Tios Kenti kazıları, 2006 yılında Trakya Üniversitesi (daha sonra Karabük Üniversitesi) öğretim görevlisi Prof. Dr. Sümer Atasoy bilimsel başkanlığında başlanmış ve halen Doç. Dr. Şahin Yıldırım’ın danışmanlığında Kdz. Ereğli Müzesi tarafından devam edilmektedir. 2006 yılında başlayan ve günümüze değin devam eden bilimsel arkeolojik kazılar ve kent alanında yapılan çevre yüzey araştırmalarında, Hellenistik Döneme tarihlenen sur duvarları, Roma-Bizans dönemine ait yapı kalıntıları, Roma dönemi sikkeleri ve çanak-çömlek parçaları ortaya çıkarılmıştır. 2009 yılında yapılan kazılarda Arkaik döneme ait (M.Ö. 76) siyah ve kırmızı figürlü çanak çömlek parçaları ile Ortaçağ’a ait (M.S.1214’e tarihlenen) 30 değişik tipte sırlıçanak-çömlek parçaları bulunmuştur.
Tios Kenti kazılarından elde edilecek bilgi ve belgeler, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük önem taşımaktadır. Çünkü Tios, Türkiye’nin Karadeniz kıyılarında kazılan ilk ve tek antik kenttir. Yapılan kazılar sonucunda yolları, meydanı, hamamı, dini yapıları, evleri, depoları, dükkânları, mezarlarıyla büyük bir kentin ortaya çıkarılacağı tahmin edilmektedir.
İnönü Mağarası
Zonguldak ili, Karadeniz Ereğli ilçesine bağlı Alacabük köyü sınırları içinde bulunmaktadır. 2017 yılında gerçekleştirilen ilk dönem kazılarında, gerek Batı Karadeniz Bölgesi gerekse Anadolu Arkeolojisi açısından önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Mağaranın ve bölgenin Karadeniz'in ilk yerleşim yeri olduğuna yönelik bilgiler elde edilmiştir.
İnönü Mağarası’nda gerçekleştirilen kazı çalışmalarında Karadeniz Bölgesinin ilk yerleşim yeri ile Hititler dönemine ait ilk bulguların yanı sıra Anadolu’da ilk ahşap tarihi bulgular keşfedildi. Mağarada yapılan kazılarda Ortaçağ, Balkan kökenli kavimler, Hitit İmparatorluğu, Erken Tunç dönemine ait kalıntılar tespit edildi.
Bulgular, Ege Bölgesi, Bulgaristan ve Balkanlarda ele geçirilenlerle paralellik arz ediyor. Tarihler de benzerlik gösteriyor. Buradan deniz yolunun kullanılarak kültürel alışverişte bulunulduğu tahmin edilmektedir. Mağaradaki kalıntılar kültürel tabakaların burada üç dört ailenin yıl boyu yaşadığını göstermektedir. Stratejik bir konumu olan mağara 6.500 yıl öncesi için böyle bir konumun seçilmesinin ciddi bir kültür olduğunu göstermektedir. Çömlekçi fırını yapılması burada yerleşik bir toplumun olduğunun göstergesi niteliğindedir. Mağarada çok sayıda karbonlaşmış mercimek, buğday, arpa tohumu da bulunmuştur.
Lavuar Alanı
Zonguldak kent dokusunun şekillenmesinde ve yer seçiminde kömür üretim tesislerinin konumu çok uzun yıllardır önemli bir yer tutmuştur. Kent adeta bu tesislerin çevresinde şekillenmeye başlamıştır. Zonguldak topografyasının dikliğini de göz ardı etmemek gerekir.
Projede temel olarak sanayi arkeolojisi ile yeni mimarlığın bir sinerji oluşturması, kent-deniz ve merkez-yaya ilişkilerinin yeniden kurgulanması hedeflenmiştir. Zonguldak kentini doğu-batı yönünde çok sınırlı geçit vermesi nedeniyle ikiye bölen TTK ve Lavuar alanının kamulaştırılması şehrin yeniden nefes almaya başlamasını sağlayacaktır.
Proje alanının batısında yer alan yeni kent meydanıyla mevcut doku arasında füniküler sistem önerilmesi, Lavuar yapısının sanat odağına dönüştürülmesi, yarısı yıkılmış Kriblaj yapısının hemen yanında tasarlanan soyut ve geçirgen mimarinin “kara elmas” olarak adlandırılan devasa siyah granit bir madenci heykelini barındırması, yol boyunca önerilen servi ağaçlarının madencileri temsil etmesi, kömür yıkama ve depolama tesisleri nedeniyle bozulan doğal zeminde peyzaj onarımı yapılması gibi kent belleğini canlı tutacak, doğa ve kent dengesini yeniden kuracak tasarım kararları alınmıştır.
Zonguldak İli Merkez Kıyı Düzenlemesi ve Sosyal Donatıları
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) tarafından ihale edilen Zonguldak Merkez Kıyı Düzenlemesi ve Sosyal Donatıları İnşaatları İle Altyapı ve Çevre Düzenlemesi projesi 41 bin 340,81 metrekare alanda kıyı düzenlemesi ve sosyal donatı inşaatları ile altyapı ve çevre düzenlemesi çalışmalarının yer tesliminden itibaren 550 takvim gününde bitmesi bekleniyor.
Gökgöl Mağarası Ziyaretçi Merkezi
Gökgöl Mağarası, Zonguldak’ın 5 km güneydoğusunda, Erçek Deresi’nin doğu yamacında bulunur. Gökgöl mağarası içinde yer alan çeşitli renk, doku ve büyüklükte sarkıt, dikit, sütun, bayrak ve perde oluşumları ile Zonguldak ve Türkiye’nin ziyaret edilebilen önemli mağaralarından birisidir. Güneyinden geçen, Zonguldak-Ankara karayolunun yapımıyla daha ulaşılabilir hale gelen Gökgöl Mağarası, karşılaştığı veya ilerleyen zamanlarda karşılaşabileceği yoğun ilgi potansiyeliyle, ziyaretçilerine daha gelişmiş bir deneyim yaşatmayı hedefliyor. İl Özel İdaresi tarafından yapımı devam etmekte olup, gelen turistlerin özellikle ihtiyaçlarını giderebileceği, restaurant, lavabo, mescit, ayrıca hediyelik eşya ve otopark gibi alanlar oluşturuluyor.